آوای ایرانیان: آخرین کتابی که از مرحوم استاد مصطفی کمال پورتراب به طبع رسیده و منتشر شده، «شیوه اجرای تقسیمات ناهمگون زمانی دست راست و چپ در ساز پیانو» نام دارد که در آن، استاد شیوه ابداعی خود را آموزش داده است.
استاد مصطفی کمال پورتراب موسیقی دان و آموزگار برجسته ی موسیقی ایران، که چهارشنبه، دوم تیر ماه به رحمت حق پیوست، در زمینه ی تألیف و ترجمه کتاب های موسیقایی ید طولایی داشت.
آخرین کتابی که از مرحوم استاد پورتراب به طبع رسیده، کتاب «شیوه اجرای تقسیمات ناهمگون زمانی دست راست و چپ در ساز پیانو» است که به همت انتشارات سوره ی مهر منتشر شده است.
مرحوم استاد پورتراب، پیشتر در گفت وگویی درباره این کتاب عنوان کرده بود: ‌ماجرای اختراع روش علمی تقسیمات ناهمگون زمانی دست راست و چپ در ساز پیانو، به ۲۵سال پیش باز می گردد. آن زمان خواهرم ساز پیانو می زد؛ یک روز قطعه‌یی را نشان داد که من این قطعه را چه طور بزنم. تا به حال به چنین قطعه‌یی برخورد نکرده بودم. از آنجایی که ریاضیات من هم بد نبود، از راه ریاضی برای نواختن آن راه حل پیدا کردم. بعد از آن برای قطعه های دیگر هم از این روش استفاده کردم. من زمان زیادی صرف کردم و همه ی نت هایی که وجود دارد را با ماشین حساب محاسبه کردم.
وی افزوده است: در همان سال‌ها این روش را همان زمانی که معلم سُلفژ بودم، به شاگردانم هم یاد می‌دادم. یعنی آموزش می دادم که هم‌زمان در یک ثانیه چگونه دست راست ما ۴ ضربه و دست چپ ۳ ضربه می زند. بنابراین در یک ثانیه اگر ۴ در ۳ را ضرب کنیم، سهم انگشتان هر دست مشخص می شود. بعد من برای اجرای این روش به این دلیل که شاگردان محاسبات ریاضی نمی دانستند و این روش علمی برایشان کاربرد نداشت، از شعرهایی مانند «وای حسین کشته شد» استفاده می‌کردم تا با ریتم بتوانند متوجه منظورم شوند. البته در پیانو نت های بسیاری از این دست وجود دارد که هر یک روش خاص خود را دارا است.
مرحوم استاد پورتراب همچنین گفته است: سال ۱۳۴۶ از طرف دولت فرانسه بورس برای یادگیری روش‌های جدید به من داده شد. بعد از اقامت روش علمی خود را با یکی از موسیقی دان ها مطرح کردم و او آن قدر استقبال کرد که طرح مرا در دانشگاه علوم پاریس مطرح کردند، که بعد از اجرا، بسیار مورد توجه قرار گرفت؛ چراکه تا آن زمان در دنیا برای نواختن قطعه های بزرگ چنین روشی در نظر گرفته نشده بود. مثلاً زدن هفت ضربه ی دست راست و چهار ضربه دست چپ، خیلی بی ربط نواخته و غلط اجرا می‌شد.
وی افزوده است: موسیقی دان های بسیار بزرگی داشته ایم اما هیچ یک از راه علمی نواختن قطعه ها را محاسبه نکرده اند. پژوهشگران و استادان موسیقی اسم این روش را کوانتوم در موسیقی گذاشتند، چون زمان، هنگام نواختن به ذره های ریز در ثانیه تقسیم می شود.
این آهنگساز فقید افزوده است: با بررسی و تأیید، زمانی که به ایران بازگشتم همیشه در این فکر بودم که این روش علمی را به صورت کتاب برای هنرجویان علاقه مند بنویسم. برای همین حدود سه ماه وقت گذاشتم و بعد از اتمام کار آن را به انتشارات سوره ی مهر سپردم. سوره ی مهر هم همکاری بسیاری کرد؛ مثلاً کتاب به صورت افقی نوشته شده است تا خوانندگان کاملاَ بتوانند از آن استفاده کنند. البته درست است که در این کتاب راه ها آموزش داده شده است اما باز هم فکر می کنم نیاز به توضیح خاص دارد.
استاد مصطفی کمال پورتراب در ماه‌های پایانی عمر خود در حال نوشتن کتابی با عنوان «فواصل موسیقی ایرانی به روی دسته سازها» بود، که متأسفانه دست اجل وی را از کامل کردن آن باز داشت.
کتاب «شیوه ی اجرای تقسیمات ناهمگون زمانی دست راست و چپ در پیانو» تألیف استاد مصطفی کمال پورتراب در ۱۱۱ صفحه با قطع رحلی خشتی در شمارگان ۲۵۰۰ نسخه به همت دفتر موسیقی انتشارات سوره مهر تهیه و منتشر شده است.