آوای ایرانیان: کلهر در «لایه‌های تاریکی» به گونه‌ای تجربیات درونی وعاطفی خودش را روایت می‌کند. اما صداهایی که او خلق می‌کند، انگار در سطوح مختلف ذهنش در مرحله «پیش از بیان شدن»، نمایان شده‌اند.

 کیهان کلهر در آخرین اثرش همراه با بروکلین رایدر همان فضای وهم‌آلودی و گنگی را به نمایش می‌گذارد که پیش‌تر در آلبوم «شهر خاموش» شاهد آن بودیم. اما شاید تفاوت اصلی «لایه‌های تاریکی» با «شهر خاموش»، پرش‌های زمانی پی در پی، درهم ریختگی و آشفتگی عمدی، تبعیت از زمان ذهنی و گاه نوعی شعرگونگی در بیان موسیقی است.

۱۶ قطعه آلبوم «لایه‌های تاریکی» را نمی‌توان جداگانه و تفکیک شده گوش کرد؛ چرا که کلهر به واسطه برخورد فیگوراتیو با سازش، سعی می‌کند حجم و فضا ایجاد کند و به هیچ وجه ساختار موسیقی او به ریتم نزدیک نمی‌شود. همین حجم و فضای وهم‌گونه است که باعث می‌شود تا ملودی‌ها در کنار هم باشند و نباشند؛ جمله‌بندی‌ها کامل باشند و نباشند.

بی‌تردید در برخورد اول با این اثر، نمی‌توان زیاد به فضای ذهنی آهنگساز نزدیک ‌شد و بداهه‌نوازی مینیمال کلهر را درک کرد. اما پس از برخورد چندباره با «لایه‌های تاریکی» آرام آرام حس کشف و شهود در شنونده زنده می‌شود و کلهر را در این سفر ذهنی خیال‌انگیز-که گه ‌گاهی حتی ترس درون را هم بیدار می‌کند- همراهی می‌کند.

کلهر در لایه‌های تاریکی به گونه‌ای تجربیات درونی وعاطفی خودش را روایت می‌کند. اما صداهایی که او خلق می‌کند، انگار در سطوح مختلف ذهنش در مرحله «پیش از بیان شدن»، نمایان شده‌اند. مقصود از مرحله «پیش از بیان شدن»، لایه‌هایی از آگاهی است که به سطح ارتباطی (گفتاری و غیر گفتاری) نمی‌رسد و برخلاف لایه‌های گفتار متضمن مبنای ارتباطی نیست.

وقتی یک قطعه‌ای با مختصاتی مشخص و چهارچوبی مدون ساخته می‌شود، در ساختار آن لایه‌های نظم و عقل و منطق و ترتیب زمانی حاکم است و گاهی محتویات ذهن آهنگساز در این‌لایه‌ها سانسور می‌شود اما در لایه‌های «پیش از بیان» ذهن، نه ترتیب زمانی مطرح است، نه نظم منطقی ‌و نه سانسور. به دلیل گسیختگی افکار و تصاویر در این لایه از آگاهی با عدم رعایت برخی قواعد موسیقایی، پرهیز از کامل کردن جمـلات و… مواجه می‌شویم.

کیهان کلهر چند سالی است که با کوارتت بروکلین رایدر همکاری می‌کند و امروز می‌توان گفت که برخورد و مواجه این دو فرهنگ موسیقایی به بلوغ نشسته است و نتیجه‌ای خوشایند در پی داشته است. به راحتی می‌توان در این آلبوم ارتباط تاروپود گونه بروکلین رایدر و کیهان کلهر را درک کرد و شنید که سازها علی رغم فرهنگ شنیداری متفاوتشان و در عین حل‌شدنشان دریکدیگر، لهجه خود را از دست نمی‌دهند و همواره مکمل یکدیگرند.

در نهایت کیهان کلهر پس از روایت سیال سی و چند دقیقه‌ای که به شکل بریده بریده و کوتاه در ۱۵ قطعه گنجانده، با یک قطعه آوایی سفر ذهنی‌اش را پایان می‌دهد. آوایی نامفهوم که با ضجه آرشه‌ها همراه می‌شود و شعرآواهای کلهر را  پایان می‌دهند.

قطعا شنیدن آلبوم «لایه‌های تاریکی» تجربه‌ای تازه برای بسیاری از مخاطبان جدی موسیقی خواهد بود؛ هرچند که به واسطه نگاه آوانگارد و تجربه‌گرایی که در این آلبوم وجود دارد، نتوان انتظار داشت تا اثر تازه کلهر نظر خیل عظیمی از موسیقی‌دوستان را جلب کند.

نگارنده: حسین  سلیمی