آوای ایرانیان: قرن‌هاست موسیقی به عنوان وسیله‌ای که می‌تواند در راه صلح گام‌های بلندی بردارد، شناخته می‌شود. در قرن گذشته که جنگ‌های متعدد در هر گوشه دنیا اتفاق افتاده است، موسیقی‌دانان از مؤثرترین افرادی بودند که در این راه قدم برداشتند.

نیویورک تایمز در یکی از شماره‌های اخیر خود، مطلبی به قلم «کورینا دا فونسکا- ولهایم» نوشته با عنوان «پنج لحظه از دیدار موسیقی کلاسیک و سیاست» که در آن پنج قطعه موسیقی مؤثر در زمینه صلح را بازخوانی کرده است. قطعاتی که چه از نظر زمانی، چه از نظر ترکیب نوازندگان قدمی در راه ضدیت با جنگ برداشته‌اند. نام کیهان کلهر، موسیقی‌دان جهانی هم که سال‌هاست در گروه «جاده ابریشم» آهنگ‌سازی و نوازندگی می‌کند، و به عنوان جهانی‌ترین موسیقی‌دان ایرانی شناخته می‌شود، در این فهرست پنج‌گانه آمده است. در ابتدا نویسنده این مقاله نوشته: آلن گیلبرت پروژه‌ای دارد که در آن به سیاست توجه ویژه‌ای کرده و با ارکستر فیلارمونیک نیویورک برنامه‌ای را تدارک دیده که عنوان «کنسرتی برای اتحاد» را برایش برگزیده است. او از موسیقی‌دانانی از کشورهای مختلف مانند ایران و اسرائیل برای پیوستن به ارکستر فیلارمونیک دعوت کرده است تا در سالن دیوید گفن در سه روز مجموعه کنسرتی را روی صحنه ببرند. این‌طور که پیداست آقای گیلبرت با این طرح، ایستاده تا یک تنه با بادهای تفرقه که هر روزه بر فراز واشنگتن می‌وزند، مقابله کند. از سویی او به قدرت پل‌سازی موسیقایی که بعد از جنگ جهانی دوم رخ داد، واقف است. سپس به مرور پنج قطعه موسیقی به‌یادماندنی از دیپلماسی موسیقایی پرداخته است.

کودتای جنگ سرد

ون کلیبرن، پیروزی گَرمی را در جنگ سرد در مسابقه پیانوی چایکوفسکی در مسکو در سال ١٩۵٨ به‌د‌ست آورد. همان‌طور که استوارت ایساکف در کتاب جدیدش «زمانی که جهان برای گوش‌دادن از حرکت ایستاد» می‌نویسد: «او مرد جوانی بود که ترکیبی از رفتار تگزاسی و هوش موسیقایی داشت که توانست قلب اتحاد جماهیر شوروی را نرم کند و حس دشمنی آنها با غرب را به حالت تعلیق درآورد. حتی می‌توان از حضور او و برنده‌شدنش به عنوان اولین نفری که برنده این مسابقه شده بود این‌طور استنباط کرد که او بذرهای جنبش پروستاریکا را پاشید».

رکوئیم بعد از جنگ

«رکوئیم جنگ» اثر بنیامین بریتن از آن آثار مشهور و قدرتمند است که در طول جنگ جهانی دوم به وسیله آهنگ‌ساز انگلیسی که نامش با صلح‌طلبی گره خورده ساخته شده است. وقتی این قطعه در سال ١٩۶٢ برای اولین بار در ستایش بازسازی کلیسای جامع کاونتری (سنت مایکل) انگلستان اجرا شد که به دست نازی‌ها تخریب شده بود. در این اجرا خواننده تنور پیتر پیرس و خواننده باریتون دیتریخ فیشر-دیسکائو در کنار هم آواز خواندند. اینکه دو خواننده از این دو کشور در کنار هم قرار گرفتند اتفاقی به‌یادماندنی و مؤثر بود.

دیوار افتاده

«سرود شادمانی» شیلر تبدیل به «سرود آزادی» شد وقتی لئونارد برنشتاین سمفونی ٩ بتهوون را در برلین تنها چند هفته بعد از فروافتادن دیوار میان آلمان شرقی و غربی در سال ١٩٨٩ رهبری کرد. همخوانان و نوازندگان شامل نوازندگانی از آلمان شرقی و غربی، لنینگراد، لندن، پاریس و نیویورک بودند، اما به‌یادماندنی‌ترین چهره در آن اجرا از آن صورت خوانندگان کوچکی بود که عضو ارکستر گروه کر فیلارمونیک کودکان درسدن بودند؛ کودکانی که هرگز معنی جدایی را نمی‌فهمند؛ مگر اینکه پرده‌ای آهنی میانشان کشیده شود و این‌گونه است که این کودکان توانستند واژه «آزادی» را در سالن کنسرت در آن سال پر از حادثه طنین‌انداز کنند.

آتش خاورمیانه

در تابستان ٢٠٠۶، جنگ میان اسرائیل و لبنان اوج گرفت، زمانی که «ارکستر شرق-غرب دیوان» برای این کنسرت در الحمرا در گرانادای اسپانیا شروع به تمرین کرد. رهبر ارکستر «دانیل بارنبویم» و نویسنده فلسطینی «ادوارد سعید» این بنیاد را تأسیس کردند که متشکل از موسیقی‌دانانی از اسرائیل و کشورهای همسایه بود. این اتفاق در سال ١٩٩٩ افتاد و کمال‌گرایی این پروژه باعث شده که حتی تا به امروز سرعت عملشان در واکنش به وقایع و تحولات ژئوپلیتیکی سریع باشد.

آنسامبل متنوع

ارکستر سمفونی کلا مدلی است از دموکراسی و تلاش برای هدف جمعی. اما حتی سطحی بالاتر از اعتماد و شنیدن دوطرفه در موسیقی لازم است که منجر به بداهه‌نوازی می‌شود. این همان هدفی است که یویوما، زمانی که در سال ١٩٩٨ تصمیم به تأسیس گروه جاده ابریشم گرفت به آن توجه کرد. در اینجا گروهی جمع شده‌اند که قطعه‌ای اعجازآمیز و جادویی ساخته شده به دست آهنگ‌ساز ایرانی و نوازنده برجسته کمانچه کیهان کلهر را اجرا می‌کنند. این قطعه در همدردی و به‌یاد کردهای یک شهر کوچک عراقی که مورد حمله سلاح‌های ویرانگر شیمیایی قرار گرفته بودند ساخته و اجرا شده است.