ریحانه ابراهیمی؛ این روز‌ها خیلی، صدای‌های های خواننده‌های سنتی در دل نوجوان اثر نمی‌کند. حالا هر چقدر هم این خواننده شعر پر‌مفهمومی را بخواند، اصلا شعر موسیقی‌اش از حافظ یا سعدی باشد. انگار آن دم مسیحایی حافظ هم قدرت تاثیرش را روی مخاطب نوجوان از دست داده است، اما از حق نگذریم این دم مسیحایی هنوز هم روی اندکی از این نسل تاثیر دارد.

شاید سلیقه نوجوان به علت تغییرات هیجانی و روحی که در این سن برایش اتفاق می‌افتد با هیچ سن دیگری مشابه نباشد. برای مثال در دوران جوانی و میانسالی تقریبا حوزه علاقه افراد تغییر صد و هشتاد درجه ایی نمی‌کند شاید کمی طیف سلیقه بالا و پایین شود، اما تقریبا می‌توان گفت ما در سلیقه اکثر افراد این دوره‌ها شاهد یک تغییر بسیار بزرگ نیستیم.

فرزانه غلامی تبار، پژوهشگر حوزه موسیقی درباره سبک سلیقه نوجوانان امروزی بیان کرد:«سلیقه نوجوان امروزی بیشتر به سمت راک و رپ و موسیقی‌های خارج از کشور رفته است و تقریبا دیگرکسی همایون شجریان گوش نمی‌دهد. یک زمانی خواننده‌های ایرانی خارج از کشور برای سلیقه نوجوان کافی بودند، ولی الان دیگر آن‌ها نیز جذابیت چندانی برای نوجوان ندارند و مخاطب نوجوان ترجیح می‌دهد بیشتر به خواننده‌های خارجی گوش بدهد و متاسفانه اکثر محتوای خواننده‌های خارجی که نوجوان امروزی گوش می‌دهد درجه بالایی ابتذال به همراه دارد.»

سلیقه نوجوان این دوره بسیار مورد بحث قرار گرفته است گروهی سلیقه این نسل را نتیجه کم کاری نهاد‌های کشور می‌دانند گروهی دیگر تهاجم فرهنگی را عامل این تغییر سلیقه می‌دانند. در بین همه این نظرات باید به این نکته توجه کرد که انتظار گروهی از افراد در رابطه با اینکه سلیقه نوجوان باید هنوز هم همان محتوای چند سال قبل را بپسندد یا اینکه نوجوان باید سلیقه‌اش شبیه به برخی مسئولین باشد و یا حتی تمایل او در هر حوزه صرفا به سمت آثار فاخر باشد، انتظاری کاملا دور از منطق است.

فیلترینگ، مشوق نوجوان به آهنگ‌های مبتذل

نوجوان پرانرژی، پرماجرا و ریسک پذیر است او می‌خواهد چیز‌های زیادی را تجربه کند نوجوان در این دوره بسیار می‌خواهد احساس استقلال کند شاید اینکه توقع داشته باشیم نوجوان به بسیاری از اصول و سنت‌ها پایبند باشد غلط است. نوجوان غالباً نیاز به هیجان و ماجراجویی دارد. همه این ویژگی‌ها به علاوه تسهیل در دسترسی به شبکه‌های مجازی باعث می‌شود نوجوان صرفا به محتوای محیط خودش وفادار نباشد و کاملا طبیعی است که بخواهد محتوا‌های دیگر را هم امتحان کند. حالا در جریان این گشت و گذار و تجربه در محتوا‌های مختلف، سبک‌هایی از محتوا را نمی‌پسندد و بلعکس طرفدار سرسخت گروهی دیگر از سبک‌ها می‌شود. منوی موسیقی برای نوجوان گزینه‌های زیادی دارد و به دست آوردن هرکدام از گزینه‌های منو خرج چندانی را روی دست او نمی‌گذارد.

غلامی تبار، مدیر مسئول رسانه آوای ایرانیان در بیان علل گرایش نوجوانان به سمت شنیدن آهنگ‌های خارجی و یا محتوای مبتذل اظهار داشت:«به عقیده من بحث فیلترینگ در این موضوع نیز بسیار موثر بوده و این کار باعث ایجاد حساسیت بیشتر شده است. شاید اگر این حساسیت‌ها ایجاد نمی‌شد مخاطب به این میزان به سمت موسیقی‌های مبتذل نمی‌رفت.

از نظر بحث سواد رسانه‌ایی فیلتر کردن تلگرام و یا محدود کردن اینستاگرام عملی غیر‌حرفه‌ایی است و باعث تحریک کنجکاوی نوجوان می‌شد. و بر اساس همین کنجکاوی به سمت نصب فیلترشکن حرکت می‌کند و در ذهنش می‌گوید لابد یک چیزی در این فضا وجود دارد که فیلتر شده. ضعف اینجاست که مسئولان بجای ارائه دادن کار قوی به مخاطب و حمایت از خواننده‌های داخلی و هم چنین کمک به پیشرفت و قوی کردن آن‌ها به سمت حساس کردن فضا می‌روند و از آن سمت هم اشعار ضعیف و کار‌های مبتذل بسیار سریع مخاطب را جذب می‌کنند.»

شاید محبوب‌ترین سبک موسیقی در بین نوجوانان!

رپ یکی از سبک‌های محبوب در بین نوجوانان است شاید بتوان گفت این علاقه وافر به رپ بخاطر روحیه هیجان طلبی و ابراز پرخاش، اعتراض، احساسات درونی و … در نوجوان باشد. نوجوان در چند سال قبل به گوش دادن رپ اقناع می‌شد و صرفا همین جنبه شنیداری برایش کافی بود، اما نوجوان امروز خودش یک پا رپر، خواننده و تکست نویس شده است. چندی پیش سازمان مبارزه با مود مخدر آماری از مصرف مواد در مدارس اعلام می‌کند و بعد از این گزارش رسانه‌ها در گفتگو با دانش‌آموزان این گزاره با منتشر می‌کنند که آن‌ها “گل” می‌کشند تا بتوانند تکست رپ بنویسند!

تحلیلگران مجله نیویورک‌تایمز با بررسی داده‌های اپلیکیشن اسپاتیفای دریافته‌اند آهنگ‌هایی که در دوره نوجوانی گوش داده‌ایم، به نوعی سلیقه موسیقایی ما را در دوران بزرگسالی شکل می‌دهد. براساس این بررسی، مهمترین دوره شکل‌گیری سلیقه موسیقایی برای مردان سنین بین ١٣ تا ١۶ سالگی است. نتیجه بررسی‌ها، متوسط ١۴ سالگی را برای مرد‌ها به‌عنوان تاثیرگذارترین دوره از نظر علاقه به سبک‌های خاصی از موسیقی عنوان کرده، به‌طوری که در این سن ممکن است یک نوجوان برای نخستین‌بار به یک آهنگ یا انواع خاصی از موسیقی علاقه بسیاری پیدا کند. از طرف دیگر، این دوره برای زنان بین ۱۱ تا ۱۴ سالگی است.

براساس نتایج بررسی‌های نیویورک تایمز، زنان به احتمال قوی در ۱۳ سالگی لذت گوش‌دادن به آهنگ محبوب خود را تجربه می‌کنند. همچنین نتایج بررسی نشان داده شرایط محیطی و بیولوژیکی دوران کودکی تاثیر بیشتری در شکل‌گیری سلیقه موسیقایی زنان داشته و مهمترین دوره، پایان بلوغ است و این می‌تواند یک معنی داشته باشد، اهمیت دوران نوجوانی. نوجوانانی که کلمات و جملات‌شان و حتی موسیقی‌ای که از آن لذت می‌برند، برای بزرگتر‌ها کمی ناآشنا هستند. کلمات و جملاتی پی‌درپی و هماهنگ با ریتمی که دست‌ها و سر را با خود همراه می‌کند، تا شکل و شمایل متفاوتی به موسیقی دهد.

رپ برای اعتراض یا ابتذال!

فرزانه غلامی تبار در خصوص سبک موسیقیایی رپ و چرایی علاقه نوجوانان به رپ عنوان کرد:«نوجوان امروزی برای ماهیت اعتراض گونه رپ به سمتش نمی‌رود بلکه بیشتر جنبه ابتذال گونه رپ نوجوان را به سمت خودش می‌کشد. متاسفانه در جامعه ما این فرهنگ سازی صورت نگرفته است و یا در مباحث سواد رسانه‌ایی مطرح نکرده‌اییم که هر محتوایی ارزش شنیدن ندارد و گوش ما ارزش‌مند است. وقتی مخاطبی که ما سلقیه موسیقایی‌اش را نساخته‌اییم و پرورش نداده‌اییم در برابر انبوهی از موسیقی‌ها قرار می‌گیرد متاسفانه به سمت گوش دادن هر محتوایی می‌رود و کم کم سلیقه موسیقیایی‌اش بر اساس همین محتوا‌ها شکل می‌گیرد.

فرهنگ سازی که ما در داخل کشور انجام نداده‌اییم را آن‌ها به راحتی انجام می‌دهند و مخاطب ما به سمت خودشان جذب می‌کنند ما هم هیچ کاری از دستمان برنمی‌آید. در پر ببینده‌ترین برنامه‌های صدا و سیما از دم دستی‌ترین موسیقی‌ها استفاده شده است که از لحاظ شعر و محتوا و… قابل پذیرش نیستند و همین‌گونه است که سطح سلیقه موسیقیایی نوجوان و مخاطب پایین می‌آید و شاید می‌توان گفت ما خودمان بستری فراهم کردیم که سلیقه مخاطب این‌گونه شود و به سمت موسیقی‌های مبتذل حرکت کند.»

رپ، شاخه‌ای از موسیقی که در میان نوجوانان طرفداران زیادی پیدا کرده، از دهه ٨٠ توانسته در جامعه ایران جایی برای خود دست‌وپا کند و نوجوانان زیادی را به طرفدارانش بیفزاید، تا جایی که سبک‌های مختلف موسیقی باخت را قبول کرده و از میدان رقابت با آن خود را کنار کشیده‌اند. نظر مشترک تعدادی از معلمان بر این ادعا مهر تایید می‌زند.

تهیه خوراک موسیقیایی امروزه برای نوجوان به راحت‌ترین شکل درآمده. نوجوان به علت کنجکاوی و دیگر خصوصیات دوران نوجوانی علاقه دارد همه سبک‌های موسیقی دنیا را امتحان کند در این گیر و دار گاهی طرفدار سرسخت گروهی از سبک‌ها می‌شود و همین گوش دادن به این سبک بسیاری از حالات روانی و رفتاری او را می‌سازد و حتی دایره لغات او را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد حال اگر بتوان از همه توانایی خودمان به بهترین نحو استفاده کنیم و در شکل گیری سلیقه نسل نوجوان موفق عمل کنیم و گرنه در دنیا آنقدر محتوا وجود دارد که نوجوان منتظر تولید محتوای کشور خودش نماند و سریع خوراک موسیقیایی مورد سلیقه خودش را می‌یابد.