برای قضاوت درباره وضعیت این روزهای تئاتر چشم مسلح لازم نیست یعنی همه می توانند متوجه اوضاع شوند تنها نیازمند به تخصص در این عرصه نیست. اعتقاد راسخ دارم متاسفانه جدا از وضعیت سیستم و مدیریت خود ما هم در این وضعیت نامناسب بی تقصیر نبودیم. مشکلاتی سیستمی و مدیریت در حوزه هنرهای نمایشی در دهه ۸۰ وارد این عرصه شده است اما اکنون به اوج خود رسیده است. مسئله گنگ خصوصی سازی در تئاتر به وضعیت کنونی تئاتر دامن زده است و برخوردهایی که مخاطبان با تشخیص اشتباه با تئاتر داشتند آسیبی به تئارت زده است که به راحتی قابل جبران نیست.

این نمایشنامه نویس گفت: زمانی که کوچک ترین ناراحتی از اینکه سوپرمارکت ها پر رونق تر از گذشته به فعالیت خود ادامه می دهند، ناوگان شهری با افزایش قیمت ما را جابجا می کند و یا با قیمت های گزاف رستوران ها و … مشکل نداشتیم، ناگهان فکر کردیم که باید تئاتر و سینما را حذف کنیم که این یک رفتار اشتباهی است که خودمان در آن دخیل هستیم.

او افزود: همه با سهم یکسانی در شرایط کنونی تئاتر و سینما مقصر هستند از دولتمردان متصدی امر در حوزه تئات، سینما و اصولا فرهنگ تا مخاطبینی که می توانستند از محصولات فرهنگی حمایت کنند تا بنده به شخصه که مولد محصولات فرهنگی باشند، همه دست به دست هم داد که امروز این اتفاق بیافتد که با این هزینه های بالا نمایشی تولید شود و با حداقل مخاطبان روی صحنه برود و حتی پاسخگوی نیازهای مالی خودش هم نباشد. فراز و فرودها در حوزه هنر زیاد بوده است همانطور که سایر زخم و ضربه ها از تئاتر حذف نشد مطمعنا این آسیب هم که با این جنس از برخوردهای هیجانی با آن درگیر هستیم از بین نخواهد رفت و از پیکره تئاتر حذف نخواهد شد.

ایوب آقا خانی با اشاره به اینکه گران شدن و مسائل اقتصادی موجب شده تا تفریحات مردم کاهش یافته است، توضیح داد: به طبع گرانی ها موجب شده تا تماشای تئاتر و سینما هم به نسبت گذشته کم شده است. بیشتر تئاترها لزوما راضی کننده هم نیستند یعنی زمانی که تئاتر خصوصی راه اندازی می شود و هر کس که پول داشته باشد می تواند در آنجا اجرا کند بدیهی است که مخاطب آرام آرام نسبت به تئاتری که بلیط آن را تهیه می کند بی اعتماد می شود و میزان رضایتش به نصف یا حتی یک سوم می رسد، در چنین شرایطی که هزینه تهیه بلیط بالا است مخاطب به تماشای نمایشی می رود که شاید آن را دوست نخواهد داشت.

این استاد دانشگاه بیان کرد: نمی توان از مخاطب انتظار داشت که در سال چندبار این فرآیند ذهنی و روانی را تجربه کند و هزینه بسیار صرف کند که بخواهد نمایشی را تماشا کند که احتمالا آن را دوست نخواهد داشت. اگر مقداری هزینه های تماشای تئاتر ارزانتر بود طبیعتا مخاطب می توانست به دفعات در طول سال ریسک تماشای یک تئاتر را بپذیرد اما آیا باید ارزان شود؟ خیر زیرا همه چیز گران شده است پس از تئاتر توقع ارزانی ندارم زیرا که به نظر من تئاتر در دنیا جزء گران ترین هنرهاست، از تئاتر توقع افزوده شدن یک فیلد و صافی جدی دارم که هرکسی به صرف داشتن درهم و دینار نتواند محصولی به مخاطب ارائه بدهد.

ایوب آقاخانی ادامه داد: بلیط گران کنسرت را مخاطب به هر شکلی که شده تهیه می کند زیرا که خواننده مورد علاقه اش است و از آن لذت می برد و با اطمینان و اعتماد به کنسرت می رود اما خب کدام تئاتر این اعتماد را به مخاطب می دهد؟ نمایشی که شاید میانگین سنی تمام عوامل آن به ۳۰ سال نمی رسد و مخاطب برای تامین تجربه افراد تازه کار هزینه نمی کنند بنابراین باید کمی هم به مخاطب حق داد زیرا هزینه می کند و توقع کیفیت دارد تا مجدد در این مارکت حضور پیدا کند.

این نمایشنامه نویس با بیان اینکه هزینه های تولید روز به روز افزایش می یابد، توضیح داد: در عین حال هزینه های تولید هم کمتر نمی شود یعنی کمترین وسائلی را که در دکور نمایش استفاده می کردیم باید با ۱۸ برابر قیمت تهیه کنیم، دکوری که تا دو سال پیش با ۱۵ الی ۲۰ میلیون آماده میشد و قابل استفاده بود اکنون نزدیک به ۸۰ الی ۱۰۰ میلیون هزینه دارد پس ما هنوز از ابتدای کار و قبل از شروع نمایش عقب  هستیم و نمی دانیم چقدر به فروش می‌رسد، حتی سالن های بی هویت و بی معنی برای کسانی که برای اجرا در این سالن های با قیمت گزاف هزینه می کنند هم شرط و شروط می گذارند که اگر نمایش به فروش نرسد نوبت اجرا شما ظرف ۱۰ روز به پایان می رسد این یعنی اینکه خود به خود گروه در تئاتر خصوصی به مسلخ می رود تا قربانی شود.

آقا خانی افزود: مجموعه این عوامل و وقایع وضعیت را بغرنج می کند و هیچ راهی جز اینکه حداقل ۵ سال کامل دولت یک سوبسید جدی به تئاتر بدهد، اگر جز این باشد ما رفته رفته به جای جامعه واقعی تئاتر با تینیجرهایی مواجه خواهیم بود که علاقمندانشان از جنس های مختلف حاضر به هزینه کردن پای تجربیات آن ها هستند، همه سالن ها را تسخیر خواهند کرد برای اینکه هیچ انسان عاقلی وارد این معادله جدی محکوم به شکست نمی شود. ما به نحوی در تالاب فرو رفته ایمکه الان چیزی جز دست غیب نمی تواند ما را از این تالاب بیرون بکشد، این دست غیب هم یک نیروی مازاد بر توان و معدل اقتصادی است که این یعنی سوبسید، اما به شرطی که این سوبسید به طور کامل برای تولید تئاتر باشد نه اینکه مدیران موسمی تئاتر آن را صرف مسائلی کنند که تاثیری در بدنه تئاتر ایجاد نشود.

نویسنده نمایش «دوئتی کوتاه برای پاییز» گفت: منظور از سوبسید برای افزایش کارکنان تئاتر یا برگزاری جشنواره نیست، منظور سوبسید مشخص برای تولید است یعنی آثاری که به نیت اجرای عمومی به استقبال مخاطبان خود می روند. اگر ۵ سال بی وقفه چنین سوبسید درشت و چشمگیری برای تولیدات اختصاص پیدا کند به زودی جامعه ای از نمایشگران را خواهید دید  که هیچ فرقی با تصویر فانتزی ذهن من نخواهند داشت.

ایوب آقاخانی توضیح داد: نمی توان گفت تبلیغات بی تاثیر است اما تبلیغات برای آگاه و مطلع کردن مخاطبان موثر است اما به آن معنا در اقبال اثر موثر نیستند. اکثر اوقات ما از طریق فضای مجازی از زمان اجرای آثار مطلع شده ایم اما لزوما به تماشاگر آن تبدیل نشده ایم و اگر این فاصله عظیم را درک کنیم شرایط راحت تر خواهد شد. فعالیت هایی چون لایک ها و کامنت های بالا دلیل بر جذب مخاطب نیست شاید تنها به تهیه چند بلیط منتهی شود. آنقدر که حوزه خبر رسانی موثر است، حوزه تبلیغات فضای مجازی موثر نیست و آگاهی و اطلاع رسانی بهتری دارد. فضای مجازی اطلاع رسانی دارد اما کدام یک پس از دیدن این تبلیغ  و یافتن آگاهی هزینه می کند؟ نسبت آن یک به ده هزار است، بنابراین می توان گفت فضای مجازی چندان مفید و موثر نیست. هنوز هم می توان گفت تبلیغات سینه به سینه و دهان به دهان بهتر است و زمان، مکان و نمایش مناسب پاشخکوتر است و در تمام این مسائل باید همه چیز دست به دست هم بدهد تا این وقایع رخ دهد به خصوص در این روزهای تئاتر که مخاطبان کمی بدبین شده اند.

آقاخانی که تجربه بازیگری در سریال تلویزیونی «نجوا» را هم دارد، بیان کرد: فضای مجازی هم تاثیر شایانی ندارد و یک آفت و معضلی شده است که باید کنترل شود و به یک بنگاهی تبدیل شده است که اقتصاد چندان سالمی هم ندارد زیرا تبلیغات فضای مجازی هزینه ای را به دوش نمایشگر و گروه تولید می اندازد که این هزینه لزوما هم به گروه باز نمی گردد و هزینه ها بسیار غیر قابل باور است هرچند نمی توان خرده گرفت زیرا وقتی هر چیزی افزایش قیمت داشته است تئاتر هم از آن مصون باقی نمی ماند. اگر کسانی که در این عرصه فعالیت می کنند به نتیجه کاری که می کنند واقع بین بودند، می توانستند کمی مهربان تر و منصف تر باشند با گروه های نمایشی زیرا واقعیت این است که این تبلیغات به غیر از آگاهی و اطلاع دادن گامی آن طرف تر نمی توانند بردارند.

ایوب آقاخانی در پایان گفت: تبلیغات اطلاع رسانی نیست، تشویق و تهییج به مصرف است که آن را در عرصه تئاتر نمی بینم اما قبلا هم بدون دخالت فضای مجازی با استفاده از خبرگزاری ها، روزنامه ها و… به مخاطبان اطلاع رسانی می شد، بنابراین ما به دنبال یک ارزش افزوده در فضای مجازی هستیم که این ارزش افزوده فقط سرعت خبر رسانی را تامین می کند و تقریبا سایرتوقعات و انتظارات ما برآورده نمی شود.یک معضل دیگر در خبر رسانی وجود داردکه سوشال مدیایی که نقش اطلاع رسانی را بر عهده دارد به دلیل نداشتن نظارت هایی که روی خبرگزاری ها وجود دارد چندان هم قابل اعتماد نیست بنابراین آن خبر سرعت دارد اما قابل اعتماد نیست و کیفیت ندارد.

عباس غفاری، نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر که کارگردانی نمایش ‌”خواب بی‌وقت حوریه” را در کارنامه خود دارد در این باره به خبرنگار برنا گفت :

تقریبا حدود ۴۰ الی ۵۰ نمایش هر شب در سالن های تهران اجرا می‌شود اما خب به نسبت دوران قبل از کرونا آمار تماشاگران کمتر است پس از دوران کرونا و اتفاقات سال گذشته برخی از سالن‌های نمایش و تئاتر تعطیل شدند و برخی از هنرمندان و کارگردانان تئاتر تصمیم گرفتند که فعلاً در این عرصه فعالیت نکنند، همین امر موجب شد تا بسیاری از گروه‌های حرفه‌ای را روی صحنه نمایش نداشته باشیم. اکنون اکثر نمایش‌ها مربوط به گروه‌های جوانی است که می‌خواهند خودشان را بیشتر نشان بدهند و در سالن های خصوصی و دولتی اجرا می‌روند اما حقیقت این است که زمانی که به آمار فروش بلیط‌ها نگاه می‌کنیم به دلیل تورمی که این روزها مردم با آن سر و پنجه نرم می‌کنند آمار تماشاگران در سالن‌ها کاهش یافته است و خب دلیل منطقی هم هست زیرا بخش فرهنگی و هنری در سبد خانواده‌های ایرانی وجود ندارد بنابراین تعدادی تماشاگر محدود داریم که به قشر متوسط و یا متوسط به بالای جامعه متصل می‌شود.

عباس غفاری افزود: با توجه به رقم بالای بلیط برخی از دانشجویان هم نمی‌توانند به تماشای آثار بیایند با اینکه برخی از نمایش‌ها و سالن‌ها تخفیفات دانشجویی برای دانشجویان ارائه می‌دهند اما با توجه به تورمی که وجود دارد باز هم چندان دانشجویان نمی‌توانند از تئاترها استقبال کنند؛ زیرا وقتی یک نمایش بلیطش ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار تومان باشد حتی اگر تخفیف ۳۰ درصدی هم داشته باشد باز هم چندان تاثیری در هزینه ندارد. به فرض یک خانواده ۴ نفره بخواهد به تماشای نمایش برود باید هزینه زیادی را متحمل شود. از طرفی دیگر اگر به گروه‌های تئاتری هم سر بزنیم آنها هم می‌گویند که با تورم سر و کار دارند. برای ساخت دکور، طراحی‌ها، اجرای نمایش، دستمزدها، اجاره سالن و … باید هزینه‌هایی را متحمل شوند و خب می‌توان به آنها هم حق داد بنابراین این توازن وجود ندارد و همین امر موجب می‌شود تا نمایش‌ها آنچنان که باید استقبال نشود.

این نمایشنامه نویس با اشاره به اینکه دولت باید به تئاتر کمک کند، گفت: دولت باید برای اجرای گروه‌های تئاتری سوبسید قائل شود و یا حداقل بخشی از هزینه اجرای گروه‌های تئاتری را بپردازد، همانند کشورهای دیگر که به این شکل عمل می‌کنند. اگر به این شکل پیش برود ما روز به روز با بحران کاهش تماشاگر مواجه خواهیم شد، هر چقدر هم که یک نمایش از متن، کارگردانی و اجرای بسیار خوبی برخوردار باشد اما اگر عرضه و تقاضا به لحاظ مالی توازن نداشته باشد طبیعتاً مخاطب توان تهیه بلیط نخواهد داشت.

عباس غفاری با بیان اینکه امروزه پلتفرم‌ها بازیگران را به خود جذب کرده‌اند، ادامه داد: حتی نمایشنامه نویسان نیز در این پلتفرم‌ها فعالیت می‌کنند و جذب آن ها شده اند. اگر اینگونه پیش برود با بحران بسیار جدی روبرو خواهیم شد.

کارگردان نمایش “حریم خلوت دل” درباره تبلیغات در این حوزه گفت: یک زمانی تبلیغات بسیار برای دیده شدن نمایش‌ها موثر بود اما واقعیت این است که از نیمه سال قبل تا به اکنون کانال‌های مجازی و فضای مجازی چندان تاثیری در دیده شدن نمایش‌ها و جذب مخاطب ندارد اما خب به هر روی در حال انجام فعالیت‌های خود هستند و بسیاری از بازیگران پوستر اثر خود یا همکاران و دوستان خود را در صفحات مجازی خود به اشتراک می‌گذارند. نمی‌توان گفت تبلیغات فضای مجازی تاثیر چندانی ندارد اما به نسبت سال قبل خیلی کم تاثیرتر است. اکنون تبلیغات بیشتر به شکل سینه به سینه است یعنی مخاطبان به تماشای یک اثر می‌نشینند و اگر از آن لذت ببرند آن اثر را به اطرافیان، خانواده، دوستان، آشنایان و همکاران خود معرفی می‌کنند. سازمان شهرداری و زیباسازی باید به دیده شدن و تبلیغات شهری بیش از پیش کمک کند زیرا به تئاترها کمک چندانی نمی‌کند.