به گزآوای ایرانیان ۱۸ تیر مصادف با روز ادبیات کودک و نوجوان و همزمان با روز درگذشت مهدی آذریزدی قصه‌گو عرصه ادبیات کودک و نوجوان است که با خلق و بازنویسی آثاری همچون «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن» توانست، مخاطبان بسیاری را به خود جذب و با نگارش داستان‌های خیال‌انگیز آنان را با میراث کهن فرهنگی، تاریخی و ادبی ایران زمین آشنا کند.

از آنجایی که ادبیات کودک و نوجوان بخشی از فرهنگ شفاهی عامه، مانند لالائی ها، مثل‌ها، قصه‌ها، داستان‌ها، نمایشنامه‌ها و اشعار و نیز نوشته‌هایی در زمینه دین، دانش اجتماعی، علم و کاربردهای آن، هنر و سرگرمی را در بر می‌گیرد. ناشران بسیاری نیز در این عرصه فعالیت می‌کنند و هر روز کتاب‌های جدیدی به بازار کتاب کودک و نوجوان افزوده می‌شود.

انتشارات به‌نشر در قالب کتاب‌های «پروانه» با هدف حفظ میراث ادبیات فارسی و انتقال مفاهیم ادبی متون گذشته به کودکان امروز، آثار بسیاری با موضوعات بازآفرینی و ساده‌سازی متون کهن و حوزه ادبیات دینی در قالب شعر و داستان منتشر کرده است.

به بهانه فرا رسیدن روز ادبیات کودک و نوجوان با حسین سعیدی مدیرعامل انتشارات به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی) به گفتگو پرداخته ایم.

مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

* آقای سعیدی در ابتدا بفرمائید انتشارات به‌نشر از چه سالی فعالیت در حوزه کودک و نوجوان را آغاز کرده است؟

بیش از ۲۵ سال از فعالیت‌های انتشارات آستان قدس رضوی در حوزه کودک و نوجوان می‌گذرد. سال‌های پایانی دهه ۷۰ با نظر مدیران وقت عنوان کتاب‌های «پروانه» برای آثار کودک و نوجوان این انتشارات برگزیده شد و تاکنون نیز با همین برند در حال فعالیت هستیم.

* اولویت اصلی کتاب‌های پروانه به‌نشر چیست؟

هدف کلان این انتشارات تأمین نیازهای معرفتی و انقلابی زائران و مجاوران در گستره بین‌الملل است. با توجه به اینکه مخاطبان اصلی ما نیز در مرحله اول جوان، نوجوان و کودک و خردسال تعریف شده‌اند؛ اولویت اصلی کتاب‌های پروانه نیز با همین رویکرد محتوایی است. البته در سال‌های پیش از ۹۶ عمده آثار کودک و نوجوان در موضوعات آزاد و متعدد بودند، ولی در سال‌های اخیر سعی کرده‌ایم در چارچوب مباحث دینی، معارفی و انقلابی کتاب‌های پروانه را منتشر کنیم.

* به نظر شما ملاک انتخاب آثار دینی برای تألیف و نشر چیست؟

در گذشته آثار متعددی در مجموعه‌های علمی و پژوهشی در موضوعات دینی منتشر شده است؛ اما در حوزه ادبیات داستانی دینی آثار کمی تولید شده است. ما نیز با مشورت کارشناسان حوزه دین و ادبیات و با لحاظ کردن خلاء جدی که در این حوزه وجود داشت، به انتشار آثار دینی که دارای ارزش ادبی و هنری نیز باشند روی آوردیم. ب

* چه میزان از کتاب‌های تولید شده انتشارات به نشر به موضوعات دینی و مذهبی اختصاص دارد دارد؟

عمده آثار به‌نشر به ویژه آثاری که برای مخاطب کودک و نوجوان انتشار یافته است رویکرد دینی و مذهبی دارد. سعی کرده‌ایم در اکثر ریز موضوعاتی که در ذیل مفهوم دین بگنجد اثر منتشر کنیم و یا در دستور سفارش و انتشار داشته باشیم. برخی از مهم‌ترین سرفصل‌هایی که در ذیل موضوع دین منتشر کرده‌ایم شامل اعتقادات، خداشناسی، نبوت، معاد، امام شناسی، فروع دین و احکام شامل نماز، روزه، حیا و عفاف، نذر و وقف و…، آشنایی با متون دینی شامل قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، سنت و سیره معصومان به‌ویژه امام رضا (ع) و در نهایت دعا و زیارت است.

* همان‌طور که می‌دانید در حال حاضر کتاب‌های ترجمه نسبت به کتاب‌های تألیف رشد بیشتری داشته اند نظر شما در این باره چیست؟ همچنین در انتشارات به نشر چه میزان از کتاب‌ها به صورت تألیف هستند.

همانطور که می‌دانید مقام معظم رهبری در بازید از نمایشگاه کتاب نسبت به کثرت بالای کتب ترجمه و وارداتی هشدار دادند. خب متأسفانه به دلایل مختلفی حجم ترجمه در بازار نسبت به تألیف بیشتر شده است. اما ما تلاش کردیم بیشتر آثار انتشارات به نشر به صورت تألیفی باشد البته پذیرای آثار خوب دیگر جهت ترجمه نیز هستیم.

در حال حاضر رویکرد اصلی ما انتشار آثار تألیفی و نیز ترجمه معکوس به زبان‌های عربی و انگلیسی است که بیشترین مخاطب غیر ایرانی را در دستور کار دارد؛ همچنین بیش از ۱۰۳ اثر این مجموعه آثار کودک و نوجوان این انتشارات تا کنون به زبان‌های عربی، انگلیسی، آلمانی، چینی، ترکی و مالائی با همکاری ناشران بومی آن منطقه ترجمه و منتشر شده است.

* در حوزه تألیف آثار کودک و نوجوان توجه به چه نکاتی مهم و ضروری است؟

با توجه به زبان و ادبیات کودک و نیز انتقال مفاهیم آموزشی، دینی و معارفی در قالب تصاویر و گرافیک از سختی‌های انتشار کتاب در مقایسه با تولید کتاب برای بزرگسالان است.
مهم‌ترین نکته در تألیف آثار کودک و نوجوان این است که اگر اثری دینی است متقن بودن محتوا و مستند به مبانی اصیل دینی باشد، همچنین متناسب با ادبیات و زبان کودک باشد و تکنیک‌های ادبی و هنری در آن رعایت شده باشد. اینکه فکر کنیم هرکسی که محتوایی بلد است می‌تواند برای کودک مطلب بنویسد قطعاً اشتباه است. باید نویسنده کودک با زبان کودک و ریزه کاری‌های آن آشنا باشد.

* ادبیات کودک و نوجوان یکی از حوزه‌های مهمی است که تأثیر بسزایی در رشد این گروه سنی دارد. از نظر شما اکنون این حوزه در چه جایگاهی از نظر رشد و بالندگی تخصصی قرار دارد؟

به نظر من شرایط امروز ما در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در مقایسه با گذشته رشد قابل توجهی داشته است. ناشران فعال در این عرصه به شدت افزایش پیدا کرده‌اند، آثار خوبی در حوزه مفاهیم دینی و انقلابی توسط این ناشران منتشر شده است. هرچند تا رسیدن به افق مطلوب که ارجحیت آثار تألیفی بر ترجمه‌ای است فاصله زیاد داریم و خیلی باید تلاش کنیم.

* فضای مجازی یکی از دغدغه‌های اصلی والدین برای نسل امروز است. آیا این فضا برای توسعه محتوا در ادبیات کودک و نوجوان فرصت است یا تهدید؟

چه بخواهیم و چه نخواهیم زندگی امروز و همه ساحات آن با فضای مجازی تنیده شده است و همه ما در سنین مختلف برای انجام امور جاری زندگی از فضای مجازی و مشتقات آن استفاده می‌کنیم. حال که چنین پدیده ‎ای وجود دارد پس بهتر است به دنبال استفاده بهینه از آن باشیم و تلاش کنیم فرصت سازی کنیم و از این شرایط به نحو مطلوبی استفاده کنیم.

فضای مجازی محل بسیار خوبی برای انجام امور ترویجی و تبلیغی حوزه کتاب است و از طرف دیگر نسل امروز بیش از گذشتگان با کارکردهای این فضا آشنا است و استفاده از کتاب‌های الکترونیک در انواع مختلف کتاب گویا، کتاب ویدئو، پادکست‌ها در بین کودکان و نوجوانان طرفدار بیشتری دارد. اینکه ناشران ما به حوزه نشر الکترونیک و تولیدات محتوایی ویژه فضای مجازی توجه بیشتری کنند، سبب ایجاد فرصت می‌شود.